Over Carl Jung en Individuatie

Jungiaans gedachtengoed
Het centrale doel van Jung’s psychologie is het proces van de zelfverwezenlijking of individuatie. Naast het ‘ik’ onderkent Jung het ‘zelf’: een totaliteit om het ‘ik’ heen die zowel het bewuste als het onbewuste deel van de persoonlijkheid omvat. Dit onbewuste deel, het persoonlijk onbewuste dus, staat in contact met de dieperliggende laag van het collectief onbewuste, waarvan het persoonlijk onbewuste in wezen een verbijzondering, dus als het ware een bovenlaag is. Het collectief onbewuste is in principe onbegrensd, en de alleronderste lagen ervan zijn zelfs nooit bewust te maken. De realisatie van het zelf is een proces dat gekenmerkt wordt door de vereniging van tegenstellingen in de mens, zoals goed en kwaad, jong en oud, licht en schaduw, binnen en buiten.

Individuatie [een concept van Carl Jung] is een proces waarin het individu zich tot een meer eigen en unieke persoonlijkheid ontwikkelt. Als hij een duidelijk en volledig eigen identiteit heeft ontwikkeld, slaagt hij er beter in zijn innerlijke mogelijkheden te ontplooien en zijn eigen doelen na te streven. Hij ontwikkelt nieuwe diepten van bewustzijn, begrip en zingeving. Het is bekend dat het individuatieproces een essentieel aspect vormt van de ontwikkeling in de kindertijd en adolescentie.

Jung was de eerste die vaststelde dat een dergelijk proces ook plaatsvindt, en pijnlijk noodzakelijk is, tijdens de overgang naar de middelbare leeftijd, de mid-life crisis. In veel opzichten lijkt deze crisis op die van de puberteit. Het is als het ware een herhalingsoefening. Dezelfde thema’s komen aan de orde. Problemen kunnen nu op een andere, meer volwassen manier worden opgelost en de resultaten daarvan naar een hoger plan worden getransformeerd.

Tot het veertigste levensjaar, zegt Jung, blijft het leven van een man noodzakelijkerwijs onevenwichtig en eenzijdig. Veel waardevolle aspecten van het zelf worden genegeerd en onderdrukt. Van de vier psychologische functies -denken, voelen, intuïtie en gewaarworden- die elke persoon bezit, worden er waarschijnlijk maar één of twee werkelijk ontwikkeld. Hoewel niemand deze functies alle vier in dezelfde mate ontwikkelt, is het mogelijk op middelbare leeftijd de functies die voorheen zijn verwaarloosd te versterken om evenwichtiger te kunnen leven. Meer harmonie en samenhang.

Individuatie is een proces dat niet zonder pijnlijke overgangen en tegenslagen verloopt, maar het opent de mogelijkheid tot permanente zelfvernieuwing en tot creatief bezig-zijn met je eigen leven en dat van anderen en het andere.